İntesepsiyonun Zihinsel Hastalık Tedavisinde

Dokunma, görme, işitme, koku alma ve tatma olmak üzere, hepimiz beş duyunun ne olduğuna son derece aşinayız. Pekala ya size çoğunuzun bilmediğinden emin olduğumuz lakin vücudumuz için hayati ehemmiyet taşıyan gerçek bir altıncı duyumuz olduğunu söylesek?

Altıncı duyumuz, ya da öteki bir ismiyle ‘interosepsiyon’, bedenimizin içsel durumunun algısı biçiminde tanımlanabilir. Açlık, susuzluk, beden ısısı ve kalp atışı üzere bedenimizin hayati işlevlerini düzenleyen içsel sinyalleri hissetmemize ve bu sinyallerin ne manaya geldiğini anlamamızı sağlayan interosepsiyon, bedenimizdeki sistemlerin problemsiz bir formda çalışması ismine büyük ehemmiyete sahiptir. Dahası, interosepsiyon vücudumuz için olduğu kadar akıl sıhhatimiz için de değerlidir. Gelin bu altıncı duyunun bedensel ve zihinsel değerine biraz daha yakından bakalım.

İntersepsiyonun cinsiyete nazaran farklılık gösterip göstermediğinin anlaşılması hayli değerli

Susadığımızda bir şeyler içmek istememiz yahut çok sıcak hissettiğimizde daha ince kıyafetler giymemiz- işte bu üzere güdülerin hepsi interosepsiyon duyumuzun bizi bedenimizin istikrarını korumak gayesiyle uyarması sayesinde gerçekleşir. Buna ek olarak interosepsiyon; karar verme, toplumsal yetenek ve duygusal refah dahil olmak üzere birçok ruhsal sürece katkıda bulunması açısından zihinsel sıhhatimizin da vazgeçilmez bir kesimidir. O denli ki depresyon, anksiyete ve yeme bozuklukları üzere pek çok zihinsel sıhhat meselesinde ‘bozulmuş interosepsiyon’ durumuna rastlanır.

Öte yandan interosepsiyon her ne kadar sıhhatimiz için pek çok açıdan değerli olsa da, bireylerin bedenlerinden gelen iç sinyalleri ne kadar gerçek algıladıkları konusunda cinsiyete nazaran farklılık olup olmadığı hakkında çok az şey biliniyor. Zihinsel ve fizikî sıhhatteki farklılıkları daha güzel anlamamız açısından, bayan ve erkek interosepsiyonu ortasında bir fark olup olmadığını öğrenmek epey değerli. Lakin şimdiye kadar yapılan, cisgender erkek ve bayanların kalplerinden, akciğerlerinden ve midelerinden gelen iç algılayıcı sinyalleri farklı halde algılayıp algılamadığını araştıran çalışmalarda karışık sonuçlar elde edildi.

Şimdi kesin olmasa da, bir fark olabileceği düşünülüyor

Örneğin, kimi çalışmalarda iştirakçilerden kalp atışlarını saymaları istenirken, başkalarında iştirakçilerden mideleri kasıldığında yanıp sönen bir ışık görüp görmediklerini belirlemeleri istendi. Sonuçlar her ne kadar karmaşık olsa da, bayan ve erkeklerde intersepsiyonun farklı olması mümkün üzere duruyor. Buna nazaran bayanlar erkeklere kıyasla kalp ve bir noktaya kadar akciğer odaklı misyonlarda daha az hakikat sonuçlar elde ediyor. Bbu farklılıklar, iştirakçilerin vazife esnasında ne kadar efor sarf ettiği, beden yükü yahut kan basıncı dahil fizyolojik farklılıklar üzere başka faktörlerle de açıklanamıyor.

Lakin kalp ve akciğer odaklı testlerin dışında yapılan öbür vazifelerde elde edilen sonuçlar daha bulanık. Bunun nedeni, çalışmaların sadece küçük bir kısmının akciğer ve mide algısına bakmış olması olabilir. Kısaca erkeklerin ve bayanların bu sinyalleri algılamalarında farklılık gösterip göstermediğini söylemek için şimdi çok erken olabilir.

İntersepsiyonun cinsiyete nazaran farklı olmasının anlaşılması, zihinsel hastalıkların tedavisinde rol oynayabilir

Öte yandan bu bulgular, anksiyete ve depresyon üzere birçok yaygın zihinsel sıhhat durumunun neden ergenlik devrinden itibaren bayanlarda erkeklerden daha yaygın görüldüğünün anlaşılması için büyük ehemmiyet arz ediyor olabilir. Bu durumu açıklamak için şimdiye kadar genetik, hormonal, kişilik, gerilim ve çocuklukta problemlere maruz kalmak üzere pek çok teori ileri sürülmüştü.

Lakin artık kişinin sıhhatinde intersepsiyonun değerinin farkında olduğumuz için, bayanların intersepsiyonunun erkeklerinkinden daha farklı olması tahminen de bu zihinsel badirelerin bayanlarda daha yaygın olmasının gerisindeki sebeplerden birisi olabilir. Bunun nedeni içinse intersepsiyon ile ilgili meşakkatlerin birçok zihinsel sıhhat durumu için bilinen risk faktörleri olan duygusal, toplumsal ve bilişsel fonksiyon dahil olmak üzere birçok alanı etkilemesi gösterilebilir.

Bütün bunlara ek olarak erkek ve bayanların iç algılayıcı sinyalleri farklı algıladıklarını bilmek, zihinsel hastalıkların tedavisinde büyük bir rol oynayabilir.

Gel gelelim ki her ne kadar bu farklılıkların var olduğu bilinse de bunlara neyin sebep olduğu şimdi anlaşılabilmiş değil. Araştırmacıların, birden fazla erkek ve bayanın yaşadığı farklı fizyolojik ve hormonal değişiklikler de dahil olmak üzere birkaç teorisi var; lakin bunların hiçbirisi katılaşmış değil.